It was during the summer month of May, kapag bakasyon kami sa eskwela. Sa daang Lopez Jaena, malapit sa central elementary school. Sa itaas ng tatlong-gradong bahay nila ma Idel. Tuwing hapon, habang ako nama’y nasa kusina namin at abalang nagsasaing ng aming panghapunan.......clearly I can hear voices singing “kundiman songs” together with romantic strums of a guitar. For the one singing and playing the instrument, it was perhaps a good trip down memory lane. For me, it was an enchantment of some kind.
Iba na ang usong musika ng mga panahong iyon. Iba nang tunog ang maririnig mo sa mga radio. Ngunit sa tuwing maririnig ko ang mga lumang awitin na iyon, kakaibang hagod ang dulot nito sa aking pakiramdam. I am being swept away by those kundiman melodies making my consciousness travel far beyond my imagination. It was good. So good that I can never explain.
Sometimes, in the darkness of the night. In between my restful sleep. I will be awaken by a soothing sound echoing in all corners of our neighborhood. It was a “harana”. A lady neighbour is being courted and serenaded. And in the stillness of the night, as the singer delivers his romantic songs, no one seemed to complain. They just let this sort of charming backdrop fill the midnight air. And while carefully listening to its sweet harmony eventually brings one back to a sound sleep once more.
Lumipas na ang mahabang panahon. Hindi ko pa rin nalilimutan ang mga lumang tugtuging iyon, Sadya kong inipon at itinago ang ilang mga piyesa na nabili ko ng nagkaroon ako ng pagkakataon. Nakalulungkot lamang isipin, na kung hindi pa ako ang sadyang magpapatugtog ng mga lumang awiting ito sa loob ng aming tahanan ay hindi ko na talaga mapakikinggan ang mga iyon sa panahong kasalukuyan. Nalimot na ito ng aking generasyon at ng mga iba pang sumunod dito.
Sa kasalukuyan, kapag tinatanaw ko ang tatlong gradong bahay nila ma Idel at ang aming dating bahay na halos katapat nito, hindi ko maiwasang maalala ang mga lumipas na sandaling iyon. Ngayon, na halos nangibang bansa na ang mga nakatira kila ma Idel. At sa amin naman, na ang lahat ay may kanya-kanya nang sariling buhay at bahay na rin ----nakalulungkot isipin. Parang ako lang yata ang nakakaalala ng mga makulay na sandaling iyon.
Ang mga nakalipas bang ala-alang iyon ay bahagi ng kulturang Nagcarlan? O sa pangkalahatan---are those romantic “kundiman” songs part of what consists our rich Philippine cultural heritage? Ang alam ko pong sagot sa tanong ay oo. Kaya nga at aking pinahahalagahan ito ng higit, maliban pa sa kadahilanang tunay akong nasisiyahan na marinig ang ganitong uri ng musika. But why it is being forgotten by our generation? Why it is being thrown into shelves of oblivion. And why it is being tagged as “baduy” or “jologs” by the succeeding generations?
Kahihiyan for some, kamangmangan to others and the unreasonably larger-than-life admiration to western culture to me are the real culprit. I believe everyone should do something to bring this particular culture to life once again or at least put it back to everyone’s senses. Kailangan nating gumawa ng paraan para muling maipakilala at manatili na sa habang panahon ang kulturang pinoy na ito. Ang kulturang ito ang isa sa mga pagkakakilanlan ng ating pinanggalingan, ng ating lahi.
Has anyone thought that several years from today if someone from other country will ask you what song you can best describe yourself being a Filipino...what would it be? Or what dance can you demonstrate to clearly introduce your heritage? And food you can prepare that differs from others? Kung wala kang maisip maisagot at maipakita o maipaliwanang man lang sa kanila.....wala ka nang mapagkakilanlan. Then who can you possibly be?
Distinct identity from the rest. Kailangan natin nito. Bahagi nito ang kulturang kinakalimutan natin ngayon. Kaya kailangan na nating bawiin ngayon ang nawawalang pagkilala at respeto sa ating kultura. Hindi pa huli ang lahat.